ابوالقاسم انجوی شیرازی کیست؟

زندگی‌نامه
سیدابوالقاسم انجوی شیرازی در سال ۱۳۰۰ خورشیدی در شیراز متولد شد. پدرش، سیدخلیل، معروف به «صدرالعلما» و مادرش، خدیجه کجوری، نوۀ آیت‌الله حاج شیخ محمدمهدی کجوری مازندرانی بود. انجوی تحصیلات مقدماتی خود را در شیراز آغاز کرد و سپس به تهران رفت و در دبیرستان دارایی تحصیلات خود را ادامه داد. در سال ۱۳۲۹ برای ادامۀ تحصیل به سوئیس رفت و در دانشگاه ژنو در رشتۀ علوم سیاسی و اجتماعی فارغ‌التحصیل شد.
فعالیت‌های سیاسی و مطبوعاتی
بعد از بازگشت به ایران و سقوط رضاشاه در شهریور ۱۳۲۰، انجوی به فعالیت‌های سیاسی و مطبوعاتی روی آورد. او مجلۀ انتقادی و سیاسی «آتشبار» را منتشر کرد که به دلیل محتوای تند و انتقادی، پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ دستگیر و به جزیرۀ خارک تبعید شد. ثمرۀ این دوران، کتاب «تبعیدگاه خارک» است که شامل خاطرات وی از این دوران است.
آشنایی با صادق هدایت و گرایش به فولکلور
یکی از وقایع مهم زندگی انجوی، آشنایی و دوستی با صادق هدایت بود که در تحول فکری او تأثیر بسزایی بر جای گذاشت. انجوی تحت تأثیر هدایت به تحقیقات فولکلوریک و موضوعات فرهنگ مردم علاقه‌مند شد. شناخت مسائل فرهنگ عامه با تلاش‌های هدایت جنبۀ علمی یافت و او با ارائۀ مبانی نظری و معرفی روش علمی گردآوری مواد فرهنگ عامه، مطالعات فولکلوریک را در ایران پایه‌گذاری کرد.
برنامۀ رادیویی «فرهنگ مردم»
انجوی شیرازی با اجرای برنامۀ رادیویی «فرهنگ مردم» منابع ارزشمندی از فرهنگ مردم ایران را گردآوری کرد. این برنامه بستری برای معرفی و ترویج فرهنگ عامه بود که تأثیر مهمی در آشنایی مردم با قصه‌ها و افسانه‌های محلی داشت. وی در طول حیات خود توانست یازده جلد کتاب در زمینۀ مثل‌ها، قصه‌ها و آداب و رسوم با همکاری انتشارات امیرکبیر منتشر کند. از جمله دستیاران وی در زمان گردآوری و تدوین این کتاب‌ها می‌توان به نصرالله یگانه، محمود ظریفیان، احمد وکیلیان، علی‌اکبر عبدالرشیدی، علی‌اکبر جباری (بیدل) و حسن پناهیان اشاره کرد.
آثار مهم
انجوی شیرازی آثار متعددی در زمینۀ فرهنگ عامه و ادبیات فارسی به جا گذاشته است. در ادامه به برخی از مهم‌ترین آثار او اشاره می‌کنیم:
دیوان حافظ با تصحیح انجوی شیرازی: یکی از کامل‌ترین نسخه‌های دیوان حافظ که شامل گونه‌ها و روایات مختلف اشعار حافظ است.
سفینۀ غزل: مجموعه‌ای از غزل‌های منتخب در ادبیات فارسی با مقدمه‌ای از محسن هشترودی.
گل به صنوبر چه کرد؟ قصه‌های ایرانی: مجموعه‌ای از افسانه‌ها و داستان‌های کهن ایرانی با مضامینی چون دیوها، شاهزاده‌ها و قهرمانان.
تبعیدگاه خارک: کتابی مشتمل بر خاطرات انجوی شیرازی از دوران تبعید در جزیرۀ خارگ.
جشن‌ها و آداب و معتقدات زمستان
تمثیل و مثل
تأثیرات و اهمیت
تأثیرات و اهمیت انجوی شیرازی در حفظ و احیای فرهنگ عامۀ ایران بسیار چشمگیر است. وی با گردآوری قصه‌ها، مثل‌ها و آداب و رسوم محلی، نقش مهمی در ثبت و انتقال میراث فرهنگی ایران به نسل‌های آینده ایفا کرد. برنامۀ رادیویی «فرهنگ مردم» او، بستری برای معرفی و ترویج فرهنگ عامه بود و مسبب آشنایی مردم با قصه‌ها و افسانه‌های محلی شد. همچنین، تصحیح دقیق و جامع دیوان حافظ توسط او، منبعی ارزشمند برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به ادبیات فارسی فراهم کرده‌است.
درگذشت و میراث
انجوی شیرازی هرگز ازدواج نکرد و دوستان زیادی داشت. وی از آخرین دوستان صادق هدایت بود و گفته شده‌است که هدایت آخرین کتاب خود با نام «توپ مرواری» را نخست برای نگهداری به او سپرده بود. انجوی شیرازی در ۲۵ شهریور ۱۳۷۲ در تهران درگذشت و در گورستان ابن بابویه به خاک سپرده شد. خانۀ وی در نیاوران جمال‌آباد پس از مرگش به موزۀ فرهنگ مردم تبدیل شده‌است.
جمع‌بندی
سیدابوالقاسم انجوی شیرازی با تلاش‌های بی‌وقفۀ خود در زمینۀ گردآوری و ترویج فرهنگ عامه، نقشی بی‌بدیل در حفظ میراث فرهنگی ایران ایفا کرد.
* تعدادی از قصه‌های پادکست قصه‌های ایرانی از کتاب «گل به صنوبر چه کرد؟» انتخاب و نقل شده است.